Een onderwijskundige aan de Vrije Universiteit Brussel is een wetenschapper die gespecialiseerd is in het begeleiden en ondersteunen van veranderingsprocessen en het ontwerpen van leeromgevingen in educatieve settings. Onderwijskundigen onderzoeken onderwijscontexten, en adviseren of begeleiden leraren, opleiders, onderwijsbeleidsmakers om ‘leren’ te laten plaatsvinden in de meest optimale omstandigheden, rekening houdend met de leerbehoeften van lerenden, de professionele competenties van lesgevers en vooropgestelde doelen van leerprogramma’s. Vanuit die deskundigheid kunnen onderwijskundigen een bijdrage leveren aan (1) het verbeteren van de praktijk van individuele leraren of opleiders, (2) aan het verbeteren van individuele en collectieve leertrajecten van onderwijs- en opleidingsteams, (3) aan de onderwijsaanpak van een school/organisatie of een opleiding, en (4) aan het verbeteren van (aspecten van) een onderwijs- of educatief systeem.
Aan de opleiding Onderwijskunde van de Vrije Universiteit Brussel leiden we, in een internationale en multiculturele omgeving, onderwijskundigen op die gespecialiseerd zijn in het onderzoeken, ontwerpen en begeleiden van onderwijsinnovatie en -verandering. In het werkveld treden ze vaak op als procesbegeleiders die vanuit een emancipatorische visie samenwerken met onderwijs- en andere professionals. Ze ondersteunen het initiëren, implementeren, en verduurzamen van veranderingsprocessen in diverse educatieve settings. De uitgangspunten die onderwijskundigen daarbij hanteren sluiten aan bij de principes van Vrij Onderzoek op een humanistische basis en omvatten bovendien een emancipatorische visie op menselijke ontwikkeling in een dynamisch maatschappijbeeld.
We onderscheiden een basishouding en drie hoofdrollen voor de onderwijskundigen die we opleiden: de rol van facilitator, van innovator in praktijk en beleid, en van onderzoeker.
De onderzoekende en professionele houding van de onderwijskundige
1. Toegerust met een gespecialiseerd onderwijskundig referentiekader, is de onderwijskundige in staat om complexe probleemstellingen in het domein van innovatie en veranderingsprocessen in onderwijs en educatie kritisch te analyseren, met een open geest en
vrij van vooroordelen.
2. De onderwijskundige is in staat om de kennis binnen een dynamische en onzekere maatschappelijke context creatief en flexibel in te zetten om in samenspraak met relevante stakeholders oplossingen of oplossingswegen te ontwikkelen voor dergelijke probleemstellingen.
3. De onderwijskundige bezit het vermogen om wetenschappelijke informatie te selecteren, te ontsluiten en te verwerken, in te zetten in een internationale, multiculturele professionele en academische context en bij te dragen tot kennisontwikkeling.
4. De onderwijskundige gaat kritisch-reflectief om met eigen probleemoplossingen en oordelen, is bewust van de beperkingen van (eigen) wetenschappelijk onderzoek, handelt op basis van wetenschappelijke evidentie en ethische overwegingen, en heeft daarbij een duurzaam maatschappelijk welzijn voor ogen.
5. De onderwijskundige is in staat om wetenschappelijke inzichten en probleemoplossingen in het vakgebied, en resultaten van eigen studie schriftelijk en mondeling te communiceren naar vakgenoten en professionals ten aanzien van wie ze een ondersteunende rol hebben, alsook naar andere doelgroepen.
6. De onderwijskundige is bereid en in staat om zich voortdurend verder te professionaliseren. Ook eigen actieve en creatieve bijdragen tot kennisverwerking en kennisontwikkeling maken hiervan deel uit.
7. De onderwijskundige kan in de opleidingscontext en in een multidisciplinaire professionele omgeving vanuit een emancipatorische visie samenwerken met anderen en toont daarbij respect voor verscheidenheid en positioneert zich tegen uitsluiting.
Rol van facilitator
In de volle complexiteit van authentieke onderwijs- en educatieve settings, kan de onderwijskundige
8. op maat een adviserende of begeleidende rol opnemen bij het ontwerpen, implementeren en evalueren van onderwijsvernieuwingsprocessen. Daarbij worden de onderwijsprofessionals (in opleiding) waarmee wordt samengewerkt gestimuleerd tot eigen betekenisgeving, behoeftearticulatie en doeloriëntatie.
9. gebaseerd op recente wetenschappelijke inzichten in de pedagogische wetenschappen, onderwijskunde en ondersteunende disciplines en met inzet van gepaste tools, het leren en de professionele ontwikkeling van professionals in educatieve contexten begeleiden.
10. onderwijsprocessen, leeromgevingen, leermateriaal en technieken van assessment enerzijds analyseren en beoordelen, anderzijds zelf ontwerpen in samenspraak met diverse stakeholders.
Rol van innovator in praktijk en beleid
In de volle complexiteit van authentieke situaties in educatieve organisaties en beleid kan de onderwijskundige
11. vanuit eigen inzichten in veranderingsprocessen in onderwijs en het stimuleren van professioneel leren en professionele ontwikkeling het educatief (veranderings-)management in een organisatie analyseren en diagnosticeren.
12. vanuit een dergelijke analyse voorstellen formuleren om processen van organisatieontwikkeling en veranderingsmanagement te optimaliseren.
13. op niveau van een beginnend professional optreden als ontwerper en consultant bij veranderingsprocessen en professionaliseringstrajecten in een organisatie.
14. curricula en/of opleidingstrajecten in organisaties evalueren en ontwerpen of bij de ontwikkeling ervan als procesbegeleider optreden.
15. leiding geven op een stimulerende en motiverende manier, en met het oog op doelgerichte empowerment van partners of teamleden.
16. onderwijssystemen, onderwijsvisies en onderwijspraktijken kritisch analyseren naar achterliggende ideologieën, doelen en uitkomsten en hierover een mening vormen in het perspectief van de uitdagingen van een globaliserende maatschappij.
17. een ontwerpende en adviserende rol opnemen in het ontwikkelen van nationaal en internationaal beleid rond curricula, opleidingstrajecten, onderwijsinnovatie en professionalisering van onderwijsprofessionals.
Rol van onderzoeker
De onderwijskundige is in staat om
18. de meest gangbare onderzoeksmethoden binnen zowel een empirisch analytisch als een interpretatief onderzoekparadigma te gebruiken.
19. autonoom een maatschappelijk en wetenschappelijke relevante probleemstelling te identificeren en (al dan niet) onder begeleiding een onderwijskundig onderzoeksonderwerp af te bakenen, onderzoeksvragen te formuleren, een daarbij passend onderzoeksdesign te ontwerpen en de verworven onderzoeksmethoden en -technieken voor de sociale wetenschappen hanteren om het onderzoek uit te voeren, conclusies te trekken en te rapporteren