Cartografie

6 ECTS credits
175 u studietijd

Aanbieding 1 met studiegidsnummer 1001815ANR voor alle studenten in het 2e semester met een inleidend bachelor niveau.

Semester

2e semester

Inschrijving onder examencontract

Niet mogelijk

Beoordelingsvoet

Beoordeling (0 tot 20)

2e zittijd mogelijk

Ja

Onderwijstaal

Nederlands

Faculteit

Faculteit Wetenschappen en Bio-ingenieurswetensch.

Verantwoordelijke vakgroep

Geografie

Onderwijsteam

Frank Canters (titularis)

Onderdelen en contacturen

26 contacturen Hoorcollege
26 contacturen Werkcolleges, practica en oefeningen
15 contacturen Zelfstudie en externe werkvormen

Inhoud

In de inleiding van de cursus wordt aandacht besteed aan het cartografisch communicatieproces en aan algemene principes van cartografisch ontwerp. Essentiële begrippen als kaartschaal, generalisatie en symbolisatie worden geïntroduceerd.

Het tweede deel omvat een bondig overzicht van de geschiedenis van de cartografie, met nadruk op de ontwikkeling van de cartografie in Europa, de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden en België.

Deel drie van de cursus focust op thematische cartografie, met specifieke aandacht voor het ontwerp van choropleetkaarten en het gebruik van kleur. Aan dit deel van de cursus is een practicum thematische cartografie gekoppeld waarin de studenten aanleren om een geschikte cartografische voorstellingswijze te kiezen om een ruimtelijke fenomeen in kaart te brengen, en gebruik makend van cartografische software een afgewerkt kaartproduct te genereren.

In het vierde deel van de cursus worden geodetische en cartografische referentiesystemen geïntroduceerd en wordt een inleiding gegeven tot de kaartprojectieleer. Via enkele oefeningenreeksen worden de studenten vertrouwd gemaakt met het praktisch werken met coördinaatinformatie en het wiskundig analyseren van kaartprojecties.

 

1. Inleiding

a. Wat is cartografie? Wat is een cartografische voorstelling?

b. Het cartografisch communicatieproces

c. Algemene principes van cartografisch ontwerp

d. Schaal en schaalreductie

2. Geschiedenis van de cartografie

a. Diverse benaderingen

b. Prehistorische en “primitieve” cartografie

c. Cartografie in de Oudheid

d. Cartografie in de Middeleeuwen

e. De Renaissance in de Westerse cartografie

f. De Gouden Eeuw in de Noordelijke Nederlanden

g. De nieuwe cartografie in Frankrijk

f. Grootschalige kartering van het Belgisch grondgebied

3. Klassendefinitie in de thematische cartografie

a. Gelijke intervallen en kwantielenmethode

b. Classificatie op basis van gemiddelde en standaardafwijking

c. Op clustering gebaseerde methoden

d. De “optimale” classificatiemethode

e. Enkele aandachtspunten

4. Kleurwaarneming en gebruik van kleur

a. Het electromagnetisch spectrum

b. Dimensies van kleur

c. Theorieën rond kleurwaarneming

d. Additieve versus subtractieve kleurvorming

e. Het Munsell kleurmodel

5. Geodetische en cartografische referentiesystemen

a. Het fysisch model van de aarde: de geoide

b. Wiskundige modellen van de aarde

c. Definitie van een locaal geodetisch datum

d. Belangrijke datums

e. Definitie van een kaartprojectie

f. Klassen van kaartprojecties

g. Oriëntatie van de projectie

6. Inleiding tot de projectieleer

a. Eigenschappen van kaartprojecties

b. De indicatrix van Tissot

c. Enkele voorbeelden van kaartprojecties

d. De conforme conische projectie

Studiemateriaal

Digitaal cursusmateriaal (Vereist) : Syllabus hoorcollege
Praktisch cursusmateriaal (Vereist) : Handleiding ArcGIS software
Handboek (Aanbevolen) : Elements of Cartography, chapter 2: Nature of cartography, chapter 3: History of cartography, chapter 4: Basic geodesy; chapter 5: Map projections, chapter 18: Cartographic design, Robinson, A.H., J.L. Morrison, P.C. Muehrcke, A.J. Kimerling and S.C. Guptill, 6de, BIB, 9780471555797, 1995
Handboek (Aanbevolen) : Thematic Cartography and Geovisualization, ch. 4: Data classification, ch. 7: The Earth and its coordinate system, ch. 8: Elements of map projections, ch. 10: Principles of color, ch. 12: Cartographic design, ch. 14: Choropleth mapping, ch. 17: Proportional symbol and dot mapping, Slocum, T.A., McMaster, R.B., Kessler, F.C. and Howard, H.H., 4de, Prentice Hall, Upper Saddle River, NJ., 9780367712709, 2022
Digitaal cursusmateriaal (Vereist) : Additionele teksten geschiedenis cartografie en thematische cartografie

Bijkomende info

Voor hoofdstukken 5 en 6 van de cursus is een basiskennis driehoeksmeetkunde, differentiaal- en integraalrekening aanbevolen.

Leerresultaten

Algemene competenties

Na het volgen van dit opleidingsonderdeel dient de student:

• inzicht te hebben verworven in de belangrijkste stappen van het cartografisch communicatieproces (generalisatie, symbolisatie, interpretatie);
• kennis te hebben van de belangrijkste ontwikkelingen in de geschiedenis van de cartografie, van de klassieke oudheid tot op heden;
• kritisch te kunnen reflecteren over de rol van de cartografie in de samenleving, zowel in het verleden als vandaag;
• kennis te hebben van de basisprincipes van het cartografisch ontwerp (alternatieve voorstellingswijzen, classificatiemethoden, kleurkeuze, opmaak legende en lay-out);
• zelfstandig een geschikte voorstellingswijze en kaartontwerp te kunnen definiëren om een geografisch fenomeen op efficiente wijze in kaart te brengen;
• over de nodige vaardigheden te beschikken om aan de hand van cartografische software een afgewerkt kaartproduct te genereren;
• de diverse componenten in de definitie van een cartografische referentiesysteem te kunnen benoemen en hun betekenis te kunnen verklaren;
• het vervormingsgedrag van diverse kaartprojectieklassen te begrijpen;
• een geschikte kaartprojectie te kunnen selecteren, uitgaande van de geografische locatie en vorm van het voor te stellen gebied en het type kaartvoorstelling;
• de coordinaten van een locatie in een gegeven kaartprojectie te kunnen berekenen en de vervorming eigen aan de projectie te kunnen kwantificeren.

Beoordelingsinformatie

De beoordeling bestaat uit volgende opdrachtcategorieën:
Examen Mondeling bepaalt 25% van het eindcijfer

Examen Schriftelijk bepaalt 50% van het eindcijfer

WPO Praktijkopdracht bepaalt 25% van het eindcijfer

Binnen de categorie Examen Mondeling dient men volgende opdrachten af te werken:

• exm mondeling met een wegingsfactor 1 en aldus 25% van het totale eindcijfer.
  
  Toelichting: Mondeling examen theorie met schriftelijke voorbereiding

Binnen de categorie Examen Schriftelijk dient men volgende opdrachten af te werken:

• exm schriftelijk met een wegingsfactor 1 en aldus 50% van het totale eindcijfer.
  
  Toelichting: Schriftelijk examen kaartprojectieleer

Binnen de categorie WPO Praktijkopdracht dient men volgende opdrachten af te werken:

• wpo praktijkopdracht met een wegingsfactor 1 en aldus 25% van het totale eindcijfer.
  
  Toelichting: Practische proef kaartontwerp

Aanvullende info mbt evaluatie

Hoofdstukken 1-4 (inclusief zelfstudie): mondeling examen met schriftelijke voorbereiding

Hoofdstukken 5-6: schriftelijk examen ( theorie + coördinaatberekening + zelfstandig analyseren van de vervormingskenmerken van een kaartprojectie)

WPO praktijkopdracht thematische cartografie: praktische proef kaartontwerp in computerlabo

Berekening examencijfer:
25% mondeling examen + 50% schriftelijk examen + 25% WPO praktijkopdracht

Deelcijfers voor één van de drie onderdelen van de evaluatie (mondeling examen, schriftelijk examen, WPO praktijkopdracht) worden, indien de student minstens de helft van de punten behaalt voor dit onderdeel, overgedragen naar de tweede zittijd en naar het eerstkomende academiejaar.

De student kan afstand doen van zijn deelcijfer voor het mondeling examen, schriftelijk examen of de WPO praktijkopdracht mits hij dit per e-mail meldt aan de titularis uiterlijk op 15/08 (2^e zittijd) of 01/10 (geen overdracht naar het volgende academiejaar).

Eenmaal de student gemeld heeft afstand te doen van zijn deelcijfer, verliest hij het deelcijfer onherroepelijk.

Toegestane onvoldoende

Kijk in het aanvullend OER van je faculteit na of een toegestane onvoldoende mogelijk is voor dit opleidingsonderdeel.

Academische context

Deze aanbieding maakt deel uit van de volgende studieplannen:
Bachelor in de geografie: Standaard traject